Paragraaf 2: Duurzaamheid

Spoor Hernieuwbare energie en energieoplossingen

Om aan de doelen van de ‘Routekaart Groningen CO ₂ -neutraal 2035’ te voldoen zetten we in op hernieuwbare energie. Verder kijken we naar energieoplossingen die bijdragen aan onze doelen. Dit spoor valt uiteen in zon, wind, waterstof en groen gas.

Relevante ontwikkelingen

Fonds energietransitie
Het hoofddoel van het Fonds Energietransitie (FET) is het bevorderen van een eerlijke energietransitie. Vooralsnog richt het FET zich hierbij op de verduurzaming van de particuliere woningvoorraad door het verstrekken van subsidies, leningen en ondersteunende financiële instrumenten. Het FET zal gevoed worden met incidentele bijdragen zoals de door de gemeenteraad beschikbaar gestelde 2 miljoen euro voor energiearmoedebestrijding, rijksbijdragen, fondsen en andere subsidies voor de energietransitie worden in dit fonds gebundeld. Daarnaast is er een mogelijke bijdrage vanuit de eigen ontwikkeling van wind- en zonneparken: indien er sprake is van een nettorendement bij de ontwikkelde wind- en zonneparken vanuit het Groningen Energiebedrijf zal het FET hiermee gevoed worden.  

Jaarlijks wordt de raad over de voortgang geïnformeerd. In 2024 is vooral de wijkaanpak in Selwerd en Vinkhuizen middels subsidie bevorderd. Hierbij zijn ook middelen ingezet voor energieadvies, financieel advies en begeleiding. Daarnaast wordt de verduurzaming van de particuliere woningvoorraad ook mede-mogelijk gemaakt met middelen ter bestrijding van energiearmoede. Meer informatie hierover is te vinden bij besparen – wonen – energiearmoede.

Verder zijn eerste ervaringen opgedaan met een sociaal vangnet-regeling voor VvE's. Dit is een tegemoetkoming voor bewoners van een VvE ter compensatie van de gestegen VvE-bijdrage na verduurzaming. Tevens is een methodiek in ontwikkeling, waarmee VvE's zekerheden voor subsidies gegeven kunnen worden tijdens het complexe verduurzamingsproces. Ook is onderzoek geweest naar de ondersteuningsmogelijkheden voor de doelgroep van particuliere huurders en verhuurders. Al deze uitkomsten en geleerde lessen hebben zich in 2024 vertaald tot de inrichting van een uitvoeringsprogramma isolatie. Hiermee wordt de verduurzaming van de particuliere woningen middels wijkaanpak en specifiek middels doelgroepaanpak opgeschaald. Onderdeel van deze aanpak zijn de vanuit het FET beschikbare faciliteiten, zoals leningen en subsidies.

Energiebedrijf Groningen B.V.
In december 2023 is het GEB Holding BV, handelsnaam Energiebedrijf Groningen BV (EBG)opgericht conform de ambitie die staat in het coalitieakkoord 'Het begint in Groningen: voor wat echt van waarde is'. De BV is verantwoordelijk voor de regie en aansturing van de opwekking, distributie, levering en opslag van gemeentelijke zonne- en windenergieprojecten. In 2024 is de governance verder ingericht en de personele capaciteit vergroot.

Zon
In 2021 zijn de beleidskaders Zon op Daken en Zonneparken vastgesteld. Daarin is vastgelegd dat voor de invulling van de ambitie voor hernieuwbare energieproductie, ten minste voor 950 MWp aan zonnepanelen binnen de gemeentegrenzen in 2035 moeten zijn geïnstalleerd. Dat komt overeen met iets meer dan 2 miljoen zonnepanelen. Die zonnepanelen worden bij voorkeur geplaatst op daken. Niet elk dak is echter geschikt voor zonnepanelen. 450MWp op daken en boven parkeerterreinen in 2035 is haalbaar. Dat betekent dat de overige 500MWp in zonneparken gerealiseerd moet worden. Deze ambitie wordt ook weergegeven in onderstaande tabel 2

Tabel 2: zonnepanelen (MWp) ambitie, werkelijk en prognose

Tot en met 2024 lag het jaarlijks aantal geïnstalleerde zonnepanelen hoger dan de ambitie. Met name door de hogere energieprijzen en lagere prijzen van zonnepanelen installeerden in 2023 een recordaantal huishoudens zonnepanelen op daken. Door het openen van het zonnepark Fledderbosch nabij de Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Garmerwolde begin 2024 is het opgesteld vermogen in zonneparken in de gemeente eveneens toegenomen.

De groei van het aantal zonnepanelen is sterk afhankelijk van nationaal beleid en autonome ontwikkelingen. De invloed van de gemeente is beperkt. Wij verwachten voor en verder dat de werkelijk aantal geïnstalleerde zonnepanelen ver achterblijven op de ambitie. Op nationaal en regionaal niveau (provincie en de RES) lobbyen wij voor stimulerende maatregelen en regelgeving.  Waar we wel invloed op hebben grijpen we in. Zo spannen wij ons in om de netcongestie te verzachten en ontwikkelen we zelf de zonneparken Meerstad-Noord en Westpoort-Noord, waarbij sociaal eigenaarschap in combinatie met betrokkenheid van de directe omgeving het leidend principe is. Voor zonnepark Meerstad-Noord is in 2024 het bestemmingsplan vastgesteld en de vergunning verleend. Er zijn geen bezwaren ingediend waardoor de vergunning onherroepelijk is. Met de ruim 200MWp die hierdoor de komende jaren erbij komt, wordt een zeer grote stap gezet in het totaal opgestelde vermogen aan hernieuwbare energie. Daarnaast voorzien wij onze eigen gebouwen en scholen van zonnedaken en werken we aan de realisatie van zonnecarports boven grote publieke parkeerterreinen, zoals enkele van de P+R terreinen.

Stand van zaken lokale initiatieven
Vijf initiatiefnemers hebben hun ideeën voor een lokaal zonnepark kenbaar gemaakt aan de gemeente. Door gewijzigde marktomstandigheden en de ingeperkte ruimtelijke mogelijkheden heeft dit tot op heden nog niet geleid tot concrete plannen. We hebben verkend wat de mogelijkheden van de ontwikkeling en exploitatie van zonnecarports boven openbare (publieke) parkeerterreinen zijn. Wij doen de ontwikkeling en exploitatie idealiter zelf of in samenwerking met lokale initiatieven. Hoewel het in de huidige marktomstandigheden moeilijk is om een sluitende business case te krijgen, hebben energiecoöperaties en ontwikkelaars wel interesse geuit in het exploiteren van zonnecarports boven publieke parkeerterreinen. We onderzoeken de juiste vorm voor exploitatie en verkennen daarbij de samenwerking met energiecoöperaties.

Wind
Sinds het vaststellen van het windbeleid (Windkracht Groningen en 10 Windregels Ten Boer) is op basis van een uitvoerige verkenning (Windverkenning en Verdieping) in afstemming met een klankbordgroep (Windplatform) een zoekgebied voor de opwek van windenergie binnen onze gemeentegrenzen geïdentificeerd. De vergunningsbevoegdheid voor een windpark binnen dit zoekgebied is daarbij grotendeels vanuit de provincie naar de gemeente gedelegeerd. Dit zoekgebied betreft Roodehaan waar nu Windpark Roodehaan met 6 x 2,5 MW windmolens in lijnopstelling zijn beoogd. Een aantal inwoners van dit gebied hebben zich daarbij verenigd in de energiecoöperatie Meer Dorpen Energie Coöperatie (MDEC). MDEC en gemeente hebben een intentieovereenkomst om beoogd Windpark Roodehaan samen te ontwikkelen en exploiteren. Op basis van deze intentieovereenkomst hebben we gewerkt aan een samenwerkingsovereenkomst.

Sinds oktober 2023 zijn de nieuwe concept-milieunormen gepubliceerd voor wind op land en gepland om in werking te treden op 1 juli 2025. De concept-normen lijken mogelijkheden te bieden voor Windpark Roodehaan. Anticiperend op inwerkingtreding van deze concept-normen is de ontwikkeling van beoogd Windpark Roodehaan opgepakt. Daarbij hebben wij ons gericht op de verdere uitwerking van de samenwerking met MDEC.

Waterstof en groen gas

Waterstof
De gemeente Groningen is betrokken bij verschillende regionale, nationale en Europese waterstofprojecten en -initiatieven. We hebben een actieve rol in verschillende Europese waterstofprojecten. We doen hiermee vooral op het gebied van mobiliteit nuttige ervaring op. Zo hebben we een deel van ons wagenpark inmiddels met inzet van waterstof emissievrij kunnen maken. Hiermee dragen we ook bij aan kennisontwikkeling en innovaties in onze regio. Groene waterstof is op korte termijn onvoldoende voorradig om een betekenisvolle rol te spelen in het aardgasvrij maken van de gebouwen in onze gemeente in de periode tot 2035.

Het Europees project HEAVENN (uit de Horizon 2020 regeling) is inmiddels in volle gang. Met ongeveer 30 partners, met name uit de regio, werken we aan de ontwikkeling van de waterstofeconomie in Noord-Nederland. Gemeente Groningen maakt deel uit van het mobiliteitscluster en breidt het gemeentelijk wagenpark uit door middel van het HEAVENN-project met waterstofvuilniswagens. In 2024 heeft de gemeente Groningen haar taak om vuilniswagens te leveren aan het HEAVENN-project gerealiseerd en 5 waterstofvoertuigen in gebruik genomen.

Het Europese Revive project uit de Horizon 2020 regeling is in 2024 officieel beëindigd. Binnen dit project zijn 3 waterstofvuilniswagens ontwikkeld en is onderzoek gedaan naar het functioneren van de techniek in deze wagens. In 2024 is een derde waterstofvuilniswagen geleverd en hebben we een buitenlandse delegatie op bezoek gehad om opgedane kennis te delen en het einde van het project te markeren.

De gemeente Groningen is in 2023 lid geworden van een wereldwijd netwerk van energiesteden: het World Energy Cities Partnership (WECP). In het WECP kan maar één Nederlandse stad plaatsnemen en dat is Groningen geworden. Met het lidmaatschap wil de gemeente kennis uitwisselen en samenwerken met de andere steden die lid zijn van het netwerk. Ook Groningse bedrijven en kennisinstellingen krijgen toegang tot dit netwerk. De rol van waterstof in de Groningse energietransitie is een belangrijke factor voor kennisuitwisseling, onder andere met de leden van het WECP rondom de Noordzee waardoor we ook dat netwerk weer versterken. In 2024 hebben we banden versterkt met kennispartners uit Schotland (Glasgow), Duitsland (Bremen en Hamburg), Noorwegen, Zweden, Finland en de Baltische staten.

Groen gas
Er is geen duidelijkheid over de bijmengverplichting groen gas. In de Kamerbrief van 9 december 2024 wordt gesproken over een aanpassing van het wetsvoorstel: “Deze beoogde aanpassing kan tot gevolg hebben dat er minder groen gasproductie plaatsvindt op Nederlands grondgebied omdat een gedeelte van de verplichting ingevuld wordt met buitenlands groen gas dat fysiek naar Nederland wordt getransporteerd.” Dit zal ook consequenties hebben voor Groningen.

Netcongestie
Naast netcongestie voor grootverbruikers is eind 2024 ook netcongestie voor (een deel van) de kleinverbruikers afgekondigd door de netbeheerders. De problematiek die hieruit is ontstaat is een rem op onze economische groei, onze woningbouwopgave en verduurzaming. Naar verwachting neemt de netcongestie de komende jaren nog flink toe maar is er vanaf 2031 weer steeds meer netcapaciteit beschikbaar. De verwachting is dat er tot 2040 nog sprake zal zijn van netcongestie. Op 4 december 2024 heeft uw raad een brief ontvangen over de aanpak netcongestie binnen de gemeente Groningen.  

Groningen Stroomt Door
Schaarste in de invoedings- en afnamecapaciteit zijn problemen die elkaar bij een gebiedsgerichte aanpak kunnen (ver)helpen en daarmee verminderen. Op initiatief van de gemeente is Groningen Stroomt Door (GSD) opgericht. Dit is een samenwerkingsverband tussen Enexis, Gemeente Groningen, Entrance en het Groninger bedrijfsleven die voorgenoemde problematiek te lijf wil gaan. Na de opstart van de eerste twee projecten in 2023 (Westpoort en Corpus den Hoorn), zijn we in 2024 gestart op drie nieuwe terreinen: De Hoogte, Zuid-Oost en Peizerweg. Op alle drie terreinen is de analysefase afgerond en is er voldoende potentie om begin 2025 te starten aan de realisatiefase. Het project Corpus den Hoorn heeft vertraging opgelopen. Begin 2025 wordt daar de analysefase ook afgerond, waarschijnlijk is daar minder potentie voor een gebiedsoplossing.

We hebben op basis van de ervaring de GSD-aanpak verder ontwikkeld en aangepast. Eind 2024 zijn we ook gestart met het verkennen van het uitbreiden van de aanpak met andere sporen die ook bijdragen aan het doel van GSD (verkleinen van de impact van netcongestie door het huidige elektriciteitsnet optimaler te benutten). Enexis heeft op basis van onder andere de projecten in Groningen een procedure ingericht voor het opzetten van energy hubs door middel van een groepstransportovereenkomst tussen een collectief van bedrijven en de netbeheerder. Enexis start met de uitrol van deze overeenkomsten op tien bedrijventerreinen in het verzorgingsgebied van Enexis. De Hoogte is één van deze tien.

Resultaten en activiteiten