Relevante ontwikkelingen
Samenlevingsopbouw (Sociale basis)
We hebben verder uitvoering gegeven aan de actielijnen zoals beschreven in de nota ‘Sociale basis voor elkaar’ 2023-2026 . Aan de actielijnen sociaal-culturele accommodaties, ouderen (inclusief dementie), eenzaamheid, mantelzorg en vrijwilligerswerk hebben we samen met partners en inwoners in onze wijken en dorpen stevig ingezet op de uitvoering. Dit doen we door bijvoorbeeld in onze wijken en dorpen in voortdurend het gesprek te voeren (de doorgaande dialoog) met partners en inwoners. Zo geven we samen uitvoering aan de actielijnen, stimuleren we integrale samenwerking door thema's en actielijnen te verbinden. En we versterken de sociale basis in een wijk of dorp. In 2025 werken we de actielijsten bewonersinitiatieven en bewonersorganisaties uit in een nota. Ook werken we aan de verdere ontwikkeling van de doorgaande dialoog en inzet van sociaal werk voor de versterking van sociale cohesie in onze dorpen en wijken.
Diversiteit
In 2024 is volop gewerkt aan de pijlers van de diversiteitsagenda. We hebben ingezet op de sociale acceptatie en zichtbaarheid van de lhbti+ gemeenschap. Groningen was dit jaar de organisator van roze zaterdag en op 22 juni vierden we dit feest in de binnenstad. Ook zijn er op diverse plekken in de gemeente regenboogbankjes geplaatst en is er een regenboog stadswandeling beschikbaar. Het onderzoek naar de rol van Groningen in het slavernijverleden is afgerond. De burgemeester heeft vervolgens in mei, namens het college, excuses aangeboden voor deze rol. Het proces om te komen tot twee monumenten die verwijzen naar zowel het slavernijverleden van Oost- als West is verder in gang gezet. Via het programma Veilige steden is de Orange the World campagne georganiseerd en zijn er vijf pilots gedraaid met een Safe Space tijdens evenementen. Het programma Veilige steden moet bijdragen aan de bewustwording en aanpak van (de gevolgen) van grensoverschrijdende gedrag.
Publieke gezondheid
In 2024 hebben we met de regio samengewerkt in Gezond Groningen en met de tien Groninger gemeenten een gezamenlijke begroting gemaakt, horende bij het Integraal Zorgakkoord (IZA). Hiermee zijn onder andere de voorbereidingen gedaan voor de regionale uitwerking en lokale implementatie van de ketenaanpakken: die voortkomen uit het IZA: Welzijn op Recept, kinderen op gezond gewicht en de gecombineerde leefstijlinterventie voor volwassenen. Met de uitvoer van deze ketenaanpakken kan in 2025 worden gestart. Daarnaast is voor de gemeente Groningen in 2024 het Actieplan Mentale Gezondheid Jongeren opgeleverd en het Preventie en Handhavingsplan Middelengebruik vastgesteld.
Wonen en zorg
In 2024 is gewerkt aan de opgaven zoals beschreven in het uitvoeringsprogramma ‘Wonen, samenleving en zorg’. Vanuit dit uitvoeringsprogramma zetten we ons in voor de toekomstbestendige huisvesting van aandachtsgroepen, zoals uitstromers uit Beschermd Wonen en voorzieningen in het kader van Maatschappelijke Opvang. We doen dit samen met ketenpartners, woningbouwcorporaties, ontwikkelaars, het zorgkantoor en zorgorganisaties. Voor uitstromers uit BW en MO is de behoefte aan tussenvormen voor wonen onderzocht, voor die inwoners voor wie uitstroom naar volledig zelfstandig wonen nog een brug te ver is. Voor wat betreft de huisvestingsopgave voor ouderen wordt ingezet op de realisatie van geclusterde woningen en zorggeschikte woningen. Met zorgorganisaties en corporaties is deze huisvestingsopgave voor ouderen op gebiedsniveau nader verkend en zijn afspraken gemaakt over een dekkend zorgaanbod per gebied. Daarnaast is een aantal woonleefconcepten voor ouderen gerealiseerd en worden gesprekken gevoerd over meerdere locaties. De bouw van geclusterde woningen voor ouderen staat op de agenda van een aantal relevante projecten met betrekking tot nieuwbouw. Een integrale stuurgroep, waarin naast de gemeente ook woningbouwcorporaties en zorgaanbieders zijn vertegenwoordigd, bewaakt de voortgang van het uitvoeringsprogramma en zorgt dat op trends en ontwikkelingen wordt ingespeeld.
Passende ondersteuning
Een toenemende zorg is er of de schaarse middelen die bestemd zijn voor zorg en ondersteuning op de juiste manier besteed worden. Om die reden is er bij de toegang tot de ondersteuning (WIJ en De Toegang) extra aandacht voor of een zorgverlener de best passende partij kan zijn voor de zorgvrager, niet alleen aan de kant van budgetvaardigheid van de zorgvrager, maar ook wat betreft de kwaliteit van de zorgverlener. Dat speelt niet alleen bij persoonsgebonden budgetten, maar dit jaar is ook voor het eerst de Wet Bibob toegepast bij de aanbesteding van een nieuw contract (woonaanpassingen).
Vooruitlopend op de afloop van de overeenkomsten m.b.t. de Wmo begeleiding per 1 januari 2027 hebben we in het najaar van 2024 met diverse stakeholders teruggekeken op de afgelopen jaren en tegelijkertijd vooruitgekeken naar de toekomst. De input wordt meegenomen bij het maken van een nota over de toekomst van de Wmo begeleiding. Deze wordt in het voorjaar van 2025 afgerond.
Jeugd
Onze visie is dat we alle kinderen kansrijk, gezond en veilig willen laten opgroeien. Door steeds meer in te zetten op het versterken van het normale leven van gezinnen thuis, in de buurt en op school zorgen we hier met elkaar voor; gezinnen; familie, vrienden en professionals samen. Waar nodig ondersteunen we dit met hierbij passende jeugdhulp. We zijn daarmee flink op weg; tegelijkertijd is deze transformatie van de jeugdhulp een doorgaand proces en hebben we nog veel te doen. In 2025 zijn behoorlijke stappen gezet in de wijze waarop de ondersteuning voor kinderen en gezinnen wordt aangeboden en wordt georganiseerd. In het onderstaande schema zijn acht thema’s geordend naar hun plek in het jeugdhulplandschap. Deze thema’s zijn:
1. Investeren in een stevige sociale basis en preventie;
2. Versterken van een breed lokaal basisteam;
3. Vorm geven van aanvullende integrale ondersteuning in de thuis- en schoolnabije omgeving;
4. Doorontwikkeling van onderwijsondersteunende jeugdhulp;
5. Samenwerking in netwerkverband voor de meest kwetsbare doelgroepen (hoog specialistische jeugdhulp);
6. Ontwikkelen van alternatieven voor de gesloten jeugdhulp;
7. Implementeren van het landelijke Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming;
8. Verbeteren van participatie van ouders, kinderen en professionals.
Op alle thema’s is vooruitgang geboekt. We geven hiervan op hoofdlijnen een beeld.
De sociale basis en preventie zijn versterkt met acties gericht op meer helpen en ondersteunen van elkaar. Denk bijvoorbeeld aan het stimuleren van het gebruik maken van gastgezinnen (1).
Zo heeft de Basis Jeugdhulp in 2024 een nog steviger plek gekregen in het lokale jeugdlandschap. Wij blijven investeren in de relatie met huisartsen, onder andere door de Ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG) (2). Stappen zijn gezet om de verbinding tussen het lokale jeugdlandschap met diverse aanvullende jeugdhulpvoorzieningen en de toegang te versterken en mogelijk ook anders vorm te geven. Dit proces is in de beginfase(3). Ook hebben we in 2024 slagen gemaakt op het snijvlak onderwijs-jeugdhulp met verdere collectivering van jeugdhulp op speciaal onderwijs scholen, naschoolse opvang plus en naschoolse groepsbegeleiding (4). Er is hard gewerkt aan een nieuwe opzet en regionale inkoop van de hoog specialistische jeugdhulp. De verwachting is dat dit proces eind 2025 is afgerond (5). Er is een Rijksuitkering (SPUK) gehonoreerd voor de ombouw van de gesloten jeugdhulp naar kleinschalige woonvoorzieningen voor kinderen die niet meer bij hun ouders/ verzorgenden kunnen wonen. Dit werken we gezamenlijk bovenregionaal uit met Friesland en Drenthe. Ook in dit licht versterken we de pleegzorg. ‘Zo thuis mogelijk opgroeien’ is een belangrijk uitgangspunt (6). In het programma Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming werken wij regionaal en lokaal aan de hervorming van de veiligheids- en jeugdbeschermingsketen. Zo zijn in de regio Groningen drie proeftuinen gestart waaronder in de wijk Vinkhuizen (7). Op allerlei wijze komt participatie van kinderen, ouders en professionals tot uiting, van informele tevredenheidspeilingen tot bijvoorbeeld de impactmeting met betrekking tot basisjeugdhulp. Voor 2025 en volgende jaren blijft de transformatie van jeugdhulp een grote opgave, ook in het licht van de landelijke Hervormingsagenda Jeugd (2023-2028). We gaan dit in vertrouwen en in partnerschap oppakken met alle Groninger gemeenten en onze netwerkpartners waarbij het belang van kinderen en hun gezin het uitgangspunt is. Het doel is ook meer grip krijgen op de financiën omdat in 2025 meer geld uitgegeven is dan was begroot.
Hierbij blijft de ambitie blijft om kinderen zo goed mogelijk de wereld in te sturen vanaf het moment dat ze volwassen worden op hun 18e levensjaar.
Beschermd wonen en maatschappelijke opvang (Regionaal samenwerkingsverband)
De regionale voorzieningen MO/VO worden gefinancierd vanuit het Rijk via de DUMO en DUVO. De centrumgemeente wordt niet voor indexatie gecompenseerd: dit landt bij de regiogemeenten in het Gemeentefonds. Vanaf 2025 zijn we vanuit het regionale programma genoodzaakt om bij alle gemeenten (naar rato) geld te vragen om de MO/VO voorzieningen in stand te houden. Het regionale programma BW&O heeft inmiddels een aantal scenario’s opgesteld en voorgelegd aan alle gemeentelijke bestuurders rondom de financiële houdbaarheid van de MO/VO voorzieningen.
De toename van dak- en thuisloze mensen die in de openbare ruimte verblijven lijkt zich voort te zetten. Dit zien we terug in het straatbeeld en in het bijzonder in het centrum van Groningen. We signaleren het afgelopen jaar ook een flinke toename van het aantal mensen dat een beroep op opvang doet zonder specialistische zorgvraag, waaronder gezinnen. Samen met onze regiogemeenten en netwerkpartners onderzoeken we hoe we deze ongewenste ontwikkeling kunnen ombuigen. Hierbij kijken we naar de mogelijkheden die er zijn om het bestaande aanbod van hulp en ondersteuning voor de doelgroep te optimaliseren. Tegelijkertijd voeren we het gesprek hierover in regionaal en landelijk verband omdat niet alles op de Groningse tafel(s) opgelost kan worden.
Na drie opeenvolgende jaren op incidentele wijze een winternoodopvanglocatie te hebben gerealiseerd is met ingang van de winterperiode 2024-2025 een meer permanente winteropvang voor dak- en thuislozen gerealiseerd aan de Sontweg in Groningen. Daarmee is een belangrijke doelstelling uit het coalitieakkoord behaald.
Met betrekking tot de samenwerking van Beschermd wonen in de regio Groningen wordt onder andere gezamenlijk gewerkt aan de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis. Elke gemeente heeft een decentrale toegang met een werkwijze die als doel heeft samen met de cliënt en zorgaanbieder een effectieve door- en/of uitstroom te bewerkstelligen.
Zorg en Veiligheid
In 2024 werkten we aan de opgaven om Groningen leefbaar en veilig te houden voor onze meest kwetsbare inwoners. Wij werkten aan de opgaven die genoemd zijn in het actieprogramma mensenhandel. Vanuit deze aanpak mensenhandel organiseerden we in het najaar van 2024 een bijeenkomst voor 300 professionals over het thema criminele uitbuiting. Tijdens deze bijeenkomst is er ook aandacht geweest voor het verstevigen van weerbaarheid en veerkracht om te voorkomen dat sekswerkers slachtoffer worden van criminele uitbuiting. Het Meetingpoint voor sekswerkers wordt steeds beter gevonden. Ten opzichte van 2022 was het aantal bezoeken in 2024 meer dan verdubbeld.
Binnen jeugd en veiligheid hebben wij ingezet op preventieve en repressieve interventies om jongeren perspectief te bieden en hen te behoeden voor criminele beïnvloeding. De nazorg aan ex-gedetineerden is verbeterd door vroegtijdige begeleiding en re-integratieprogramma’s. Ook hebben wij de ondersteuning voor mensen met onbegrepen gedrag uitgebreid door domeinoverstijgende samenwerking te intensiveren en laagdrempelige hulp toegankelijker te maken en door verder aan te sluiten bij het landelijke actieprogramma Grip op onbegrip.
Nieuwkomers
In 2024 is gewerkt aan het creëren van stabiele en structurele opvang voor verschillende doelgroepen. Voor Oekraïense ontheemden hebben we langdurige opvanglocaties vastgelegd en zijn we druk bezig geweest met het creëren van extra capaciteit. Zo zijn in 2024 de voorbereidingen getroffen voor de vervanging van de Amanpuri opvangboot door de opvanglocatie aan de Kastanjelaan en de uitbreiding van 60 plekken bij Nescio, die in 2025 gerealiseerd worden. In totaal vangen we als gemeente circa 1.500 Oekraïense ontheemden op, waarvan circa 950 in de gemeentelijke opvang en circa 550 in de particuliere opvang. Deze locaties bieden een stabiele woonomgeving en dragen bij aan de humane opvang van deze doelgroep. Daarnaast zijn we gestart met de inning van een eigen bijdrage van €105 per maand voor Oekraïense vluchtelingen met eigen inkomsten.
Voor asielzoekers werken we toe naar drie structurele opvanglocaties met in totaal 960 plekken, in lijn met de regionale bestuursovereenkomst en de Spreidingswet. De uitbreiding van de locatie aan de Sint Petersburgweg (van 110 naar 600 plekken) is sinds 2023 in gang gezet en hebben we ook in 2024 hard aan gewerkt. De nieuwe locatie aan de Eemsgolaan is in december 2024 opengegaan voor de eerste 150 asielzoekers; de overige 150 plekken volgen begin januari 2025. In 2025 opent ook de opvanglocatie aan de Canadalaan, die met 60 plekken bestemd is voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s) en de opvanglocatie bij Hanzeplaza vervangt. Afhankelijk van de opvangsituatie worden de overige noodopvanglocaties (Peizerweg, Europaweg, Gideonweg en Hanzeplaza) vanaf 2025 gefaseerd afgebouwd.
De huisvesting van statushouders blijft een uitdaging, maar ook in 2024 is de taakstelling behaald. Voor de komende jaren is onzekerheid over de haalbaarheid gegroeid door het kabinetsvoornemen om het voorrangsbeleid voor statushouders bij woningtoewijzing af te schaffen. Dit kan de doorstroom in de asielketen verder bemoeilijken.
Naast huisvesting en opvang is ook onderwijs, arbeidsparticipatie en zorg een belangrijk aandachtspunt. Het onderwijs (de schoolbesturen) organiseert het onderwijs voor alle leerplichtigen kinderen, de gemeente ondersteunt dit waar mogelijk en noodzakelijk is. Samen zorgen we ervoor dat alle nieuwkomerskinderen een plek hebben op onze Groningse scholen, in nieuwkomersklassen en vervolgens in regulier onderwijs. Voor leerlingen die in afwachting zijn van een onderwijsplek op de ISK (voortgezet onderwijs) is er het programma GOTU (Geen Onderwijs Toch Uitdaging), waarmee een leerzaam tijdelijk alternatief wordt geboden. Daarnaast ondersteunen we Oekraïners actief bij het vinden van werk en bieden we gerichte programma’s aan om hun integratie te bevorderen. Door samenwerking met werkgevers en andere partners helpen we Oekraïners sneller aansluiting te vinden op de arbeidsmarkt. Verder zijn belangrijke stappen gezet in zorg, zoals de start van een mobiele tandartspraktijk en psychosociale ondersteuning in eigen taal, in samenwerking met Work for Ukraine.
Ondanks alle uitdagingen blijven we ons inzetten voor een humane en toekomstbestendige opvang van nieuwkomers in onze gemeente. Samenwerking met alle betrokken partijen blijft hierbij essentieel.